bizarrerie

De 17e eeuwse geleerde Athanasius Kircher wist alles en wist dat ook met alles te verbinden, volgens zijn motto 'Omnia in omnibus'. Een hoogleraar Duits, inmiddels met emeritaat, wekte jaren geleden al mijn gematigde belangstelling voor deze allesweter en nu vond ik bij toeval een verwijzing naar een Nederlandse roman, De onderaardse wereld van Athanasius Kircher van Anton Haakman. Dat boek moest ik hebben, maar helaas: het bleek op geen enkele boekensite nieuw of antiquarisch te bemachtigen. Of toch wel? De Standaard Boekhandel in België bleek nog een leverbaar exemplaar te hebben. Als ik 25 euro overmaakte, zou het worden toegezonden. Het winkelwagentje was al gevuld, toen ik, één stap verwijderd van betaling, besloot toch nog even via Google te zoeken naar een digitale versie. En verdomd: het boek bleek in 2004 gedigitaliseerd te zijn en werd via netbooks.com aangeboden.

Na veel heen en weer gezoek bleek het via de Bibliotheek Gelderland in Arnhem aangeboden te worden aan haar lezers. Maar om de tekst te bemachtigen moest ik blijkbaar lid worden van die bibliotheek. 'Maar zo zijn we niet getrouwd', dacht ik. Digitaal is digitaal en dus zou het best wel eens op een andere, lees gratis, manier kunnen worden aangeboden via het wereldwijde web. En u begrijpt het al: dat was ook zo. Via de zoekactie 'haakman onderaardse ebook' kwam ik op de site van libgen.info, alwaar zowaar de titelpagina in beeld verscheen, mét de belofte dat ik de cursor slechts op de afgebeelde voorpagina hoefde te plaatsen om het boek gratis en voor niets op mijn scherm te krijgen.

Dat lukte. Verheugd begon ik te lezen. Goed geschreven, dit verslag van programmamaker Haakman, die in de jaren '70 het plan had opgevat voor de Nederlandse tv een documentaire over Kircher te maken. Zijn omzwervingen brachten hem allereerst in de DDR, in Geisa, de geboorteplaats van de jezuïet, die later zo alwetend zou worden, maar toen hij in 1602 het levenslicht aanschouwde nog geheel onwetend van alles was, vooral van de socialistische treurnis waarin zijn geboortestreek een dikke 450 jaar later zou zijn ondergedompeld. Geisa was voor Haakman onbereikbaar en hij moest in het nabijgelegen Eisenach een grauw en naar lysol riekend logement opzoeken om te overnachten. In het bed op zijn kamer trof hij de Kircher-kenner aan met wie hij later die dag een afspraak had. De man lag diep in slaap onder de dekens. Ondanks de aanduiding '20 Uhr' in zijn telegram was de Kircheriaan er blijkbaar van uit gegaan dat het een ontmoeting om acht uur 's morgens betrof en had zich na uren vergeefs wachten te ruste begeven.

Ik las gretig verder, maar onrust bekroop mij. Iets van de boekenbezitter had mij nog stevig in de greep: ik wilde meer dan het boek in een vervelend weergegeven opmaak lezen via een website. Ik moest en zou de tekst op pc, iPad en iPhone hebben, om verder te kunnen lezen in de rustgevende zekerheid dat de tekst van mij en van mij alleen was. Dus: downloaden naar de leesapps op die drie apparaten, dat was het devies. Waarop zich een nieuw gevecht met de moderne media ontspon, dat in bizarrerie niet onderdeed voor de soms geniale, maar vaker absurde beweringen van de 'uomo universale' die Kircher was.

Met enkele kunstgrepen wist ik de tekst als bestand op te slaan. Onduidelijk was waar dat op mijn computer was, maar na wat speuren vond ik de map. Op een andere plek vond ik vervolgens de aanwijzing 'Transfer books by selecting your iPad in iTunes and dragging the book files from your computer into the Stanza section of the "File Sharing" window at the bottom of the "Apps" tab'. Hallo, bent u daar nog? Stanza is de naam van de ereader-app, maar voor de rest was het abacadabra voor me. Proefondervindelijk en vooral intuïtief verder ploeteren, dat leek me de enige weg voorwaarts.

Ploeteren bleek de juiste omschrijving. Na het inpluggen van de iPad in mijn pc, opende iTunes zich gewillig genoeg. Medemensen onder de twintig beginnen dan achteloos op hun toetsenbord te rammelen, kijken een paar keer rustig op, rammelen nog wat, nemen een slokje water uit een flesje, één, twee, drie toetsaanslagen et voilà, Haakman verschijnt op alle 'devices' die zij rijk zijn. Zo niet bij mij. Op mijn iPad verscheen na een half uur (ruwe schatting) blind rondtoeren in iTunes-regionen  wel een mededeling in de Stanza-app over het boek, maar die was voorzien van een bloedstollend en giftig rood waarschuwingsteken. We hebben het tijdperk dat computers spontaan of moedwillig crashten inmiddels allang achter ons gelaten, maar de schrik zit er bij mij nog goed in, dus ik staarde als verlamd naar het scherm. Een tijdlang kon ik alleen maar denken aan de opmerking dat Kircher in een artikel ooit was aangewezen als de eigenlijke grondlegger van de moderne informatica. Zou hij zich daarbij ook deze bovenmenselijke strijd om deze romantekst over hem te bemachtigen hebben kunnen voorstellen? Dat zou pas echte alwetendheid hebben betekend. Maar waarschijnlijk had hij daar de onsterfelijkheid voor nodig gehad, die Leibniz hem in 1670, tien jaar voor zijn dood, in een brief toewenste.

Ik zette mij uiteindelijk over mijn vrees heen en raakte voorzichtig de titel naast het waarschuwingsteken aan. Dat bleek na enkele seconden in een geruststellend groen pijltje te kunnen veranderen: magie! Voor de rest gebeurde er niets, edoch, wie schetst mijn verbazing: toen ik naar het overzicht van titels in de ereader ging, stond daar het boek keurig te prijken. Met een kreet van triomf zag ik de tekst in een prachtige en zeer leesbare opmaak verschijnen. Overmoedig begon ik de procedure opnieuw voor mijn iPhone. Keer op keer verrichtte ik - naar ik dacht - dezelfde handelingen: tevergeefs. Het groene pijltje moet nog altijd verschijnen. Na het schrijven van deze tekst zal ik het nog één keer proberen. 'Omnia in omnibus' betekent vooralsnog niet dat Athanasius Kircher op al uw 'devices' tevoorschijn zal komen.

Nu de documentaire van Haakman nog zien te bemachtigen, maar vindt u het goed als ik eerst even een pauze en een slokje water neem?...