Mijn hart sprong op, toen ik onlangs in de beste boekhandel in de wijde omtrek een nieuwe Nederlandse uitgave van W.G. Sebald zag liggen. Het betrof de vertaling van Campo Santo. Meteen en zonder aarzelen gekocht, want deze schrijver is mij, sinds ik geheel van mijn voeten werd gezwiept door zijn grote en grootse roman Austerlitz, dierbaar in het kwadraat. Campo Santo bevat essays over andere schrijvers, maar begint met vier fragmenten uit een onvoltooid prozawerk, waarin een reis naar Corsica centraal staat. Het tweede fragment, onder de titel 'Campo Santo', gaat over een bezoek aan de begraafplaats van het dorp Piana, waar de ik-figuur rondstruint en mijmert over de doden die daar, alnaargelang hun rijkere of armere status in hun aardse leven, met zwaardere of lichtere grafstenen monumenten worden verhinderd zich onder de levenden te mengen. Tevergeefse moeite, zo blijkt uit de locale overtuiging dat de overledenen 'niet werden beschouwd als doden die zich voorgoed op de veilige afstand van de andere wereld bevonden, maar als familieleden die nog steeds aanwezig waren, alleen maar in een bijzondere toestand verkeerden en in de communità dei defunti een soort solidaire gemeenschap vormden tegen hen die nog niet waren gestorven.' (p. 37) Volgt een uitgebreide beschrijving van alle middelen waarvan de overledenen zich bedienen om zich in het hiernamaals te manifesteren, afgesloten door een prachtige tirade tegen de moderne tijd, waarin de betekenis van de doden afneemt. Dat is het gevolg van het razendsnel toenemen van de wereldbevolking, waardoor wij gedwongen zijn onze aandacht te richten op wat om ons heen gebeurd en 'de manier waarop wij van de overledenen afscheid nemen gekenmerkt wordt door een slecht verholen schamelheid en haast.' Ik zou graag de hele passage van p. 42-43 citeren, maar ik laat dat aan de nieuwsgierig geworden lezer over...
Deze foto moet aangeven aan hoe verouderd de papieren agenda is.
Snap je dat nou van zo'n winkel?...
Oorlog en vrede van Leo Tolstoi. Wie kent de titel niet? Goed. Maar wie heeft het boek ook helemaal gelezen? Ja, dat dacht ik al.
Dus bestelde ik, gekleed in badjas, een paar drankjes aan de bar van de sauna en doodde de wachttijd met het prepareren van mijn E-reader voor een korte leessessie. In dit geval Bleak House van Dickens die op de E-reader in kwestie - een iPhone - maar liefst 6.931 piepkleine, maar kraakheldere en uitstekend leesbare bladzijden omvat. Ik verheugde me erg op het lezen, niet alleen vanwege het fenomenale proza van meneer Dickens, maar ook omdat het kleine scherm, met z'n paar regels tekst, een heel nieuwe, de concentratie zeer bevorderende manier van lezen veroorzaakt. Dubbel genieten dus! 
Tijd voor een persoonlijke noot.
Voor wie zich afvroeg wie die 'Nurks' is, die af en toe op deze plaats losbrandt:
Dat is mijn broer. Ik heb het al vaker over hem gehad en hem ook wel geciteerd, als dat zo uitkwam. Mijn broer is nu 58, gescheiden en werkloos. Hij woont in Rechtem in de Achterhoek en heeft het plaatselijk record ingezonden brieven en bezwaarschriften. Hij was werkzaam als dagbladjournalist, maar na een hooglopend conflict over het gebruik van bepaalde bronnen is hij ontslagen. Volgend jaar maart komt zijn zaak voor de Raad van State of zoiets. Hij heeft gedurig koppijn, maar de dokters kunnen niks vinden. Ook heeft hij op onregelmatige tijden pijnscheuten in zijn rechterarm. Zijn hobbies zijn: geen. Mijn broer heet: mijn broer, afgekort als MB. Hij haat familie – of beter gezegd: hij haat de gedachte dat je van mensen moet houden omdat het toevallig je familie is – maar wil toch alleen in deze kolommen optreden als 'mijn broer'. Als MB dus. Paradoxen zijn hem niet vreemd, alhoewel hij zichzelf voor zeer consequent houdt. Om hem te jennen blijf ik hem 'de heer Nurks' noemen.
Bekende uitspraken van hem zijn: 'Gatver…dammen!', ' De Veluwe? Asfalteren!' (niet zelf bedacht, maar wel te pas en meer nog te onpas gebruikt: variant: 'De Achterhoek? Asfalteren!') en "Politici en Jan van Veer, allemaal tegen de muur!' (die Van Veer schijnt de hoofdredacteur te zijn).
(wordt vervolgd) (hij ook, vindt-ie)
De heer Nurks schreef mij ongevraagd:Dé literaire ontdekking van de afgelopen tijd: Dylan Thomas. Natuurlijk gebeurde dat in Wales, waar ik van alles mee naar toe had gesleept, vooral Engels en Iers, maar niets Welsh. Maar een paar dagen in het land of in de streek zelf en ik wil wel iets 'locaals' lezen, dus Dylan Thomas verscheen aan mijn horizon. Geen idee wat ik me erbij moest voorstellen: ik had nooit iets van (en nauwelijks iets óver) hem gelezen. In een boekwinkeltje vond ik de Dylan Thomas Omnibus, een uitstekende bloemlezing uit zijn werk en zeer geschikt als kennismaking, zoals spoedig bleek. Het beroemde radiospel Under Milk Wood staat erin, een selectie uit zijn gedichten en korte verhalen, en nog wat voor radio geschreven materiaal. Ik begon met Under Milk Wood, maar dat is zo'n auditief geörienteerd stuk, een kameropera zonder muziek als het ware, dat het eigenlijk niet te lezen is. Dus greep ik naar de poëzie, die ook alle baat heeft bij luid voorlezen, maar zich ook in stilte laat genieten. Niet gemakkelijk, die gedichten, maar wel van een verbijsterende rijkdom aan klanken en beelden. Ik was al half verkocht.
Maar toen las ik een paar korte verhalen ('After the fair', 'The dress', 'The vest' en een paar verhalen uit het autobiografische A Portrait of the Artist as a Young Dog) en ik was helemaal verkocht. Wat een uitzonderlijke combinatie van poëtische beelden, humor, bizarrerie en ontroerende vertelkunst! En dat alles in een taal die vraagt om langzaam lezen en (alweer) hardop lezen, vanwege de rijkdom aan klank en ritme, alsof Thomas zijn proza met een liefdevolle en kleurige voile heeft bedekt. Iedere hint van de voor proza niet ongebruikelijke feitelijkheid en zakelijkheid wordt prachtig verhuld met dit wonderlijk mooie extra kledingstuk. In 'A story' beschrijft hij een zeer omvangrijke roodharige oom in een passage die ik kan blijven overlezen:
'But there he was, always, a steaming hulk of an uncle, his braces straining like hawsers, crammed behind the counter of the tiny shop at the front of the house, and breathing like a brass band; or guzzling and blustery in the kitchen over his gutsy supper, too big for everything except the great black boats of his boots. As he ate, the house grew smaller; he billowed out over the furniture, the loud check meadow of his waistcoat littered, as though after a picnic, with cigarette ends, peelings, cabbage stalks, bird's bones, gravy; and the forest fire of his hair crackled among the hooked hams from the ceiling. On Sundays, and when pickled, he sang high tenor, and had won many cups.'
Ook als je niet alle woorden kent, is dit betoverend proza, met een cadans die een groot dichter verraadt. En zo'n zin als 'As he ate, the house grew smaller' is natuurlijk onbetaalbaar. Dylan Thomas is met een paar bladzijden opgeschoven van de horizon naar het centrum van mijn aandacht. Hugo Claus vertaalde Under Milk Wood en A Portrait, geen geringe aanbeveling. Ook ander werk van hem is inmiddels vertaald. Maar als het even kan: pak het origineel, bijvoorbeeld van een van de genoemde verhalen, lees en huiver van genot…
Aan de gezellige chaos die als van oudsher heerst op een treinstation, wordt in Italië nog een extra scheut gedaver, geschreeuw en gezwaai toegevoegd. Daar is echter goed aan te wennen, zoals blijkt uit persoonlijke ervaring: bij het vertrek uit de bezochte stad is men er tamelijk gelaten onder. In ons geval hadden we een week Venetië achter de rug, een stad die - net als Rome en Florence - een hevige aanslag doet op het esthetisch (en anti-esthetisch) incasseringsvermogen. Een week in zo'n stad doorbrengen zonder huilend op de stoeprand terecht te komen, zoals Stendhal, is dus al een aardige blijk van weerstandsvermogen. En een geduldig verdragen van het onvoorspelbare gedraal, plotseling stilstaan, snel nog even voorlangs schieten en plotsklaps een arm uitsteken van de drommen toeristen is ook al een goed voorteken. Die vormen van druk zijn dus goed te weerstaan.
A Stop on the J Line (Alabama Avenue)” (2007)
De reisverslagen zijn fascinerende lectuur, zoals dat heet, vol onverwachte details en vrijwel geheel verstoken van het Europese superioriteitsgevoel dat latere koloniserende machten kenmerkte. Park was oprecht geïnteresseerd in zijn nieuwe omgeving, sloot (vroeg)wijze verdragen met de locale machthebbers en voegde zich over het algemeen soepel in het westafrikaanse leven. Niet in alle opzichten natuurlijk, want het klimaat was gruwelijk, zeker op de tweede reis die te laat begonnen was en midden in het regenseizoen viel. Mungo schrijft helder en koel en zeer gedetailleerd, zozeer zelfs dat je je afvraagt waar hij de tijd en vooral de energie vandaan haalde om überhaupt iets te noteren na weer een dag van verzwakking en uitputtende klauterpartijen. Schotse stoer- en koppigheid, zullen we maar zeggen. Bovendien is zijn eerste reisverslag bewerkt vóór publicatie door een onbekende, die er wellicht een licht verfraaiend waas overheen heeft getrokken.
Het begint meteen al met opus 1, de Passacaglia. Een fascinerend stuk en het begin en einde met de kale ver uiteenliggende noten doet onmiddellijk denken aan de Ricercare (waar hij de opeenvolging van lange kale noten 'losgooit' door de hele frase te verdelen over meerdere instrumenten). Voor Carter hou ik nog even mijn hart vast: ik kocht daar ooit eerder een cd van - hij is per slot van rekening de grand old man van de Amerikaanse moderne klassieke muziek - en die 'viel me niet mee'. 
